07/09/2023

Wederom bruist het morgen van de activiteiten op Wereldalfabetiseringsdag in ons land. Kosten nog moeite worden gespaard om de bevolking duidelijk te maken dat er een onderschat probleem is waar veel burgers onder lijden. Terecht, laaggeletterdheid is een probleem dat voor veel ongelijkheid zorgt. Het is een kwelling voor een ieder die ermee te maken heeft, geeft sociaal-maatschappelijke problemen en zorgt voor remming op de economische groei. Goed dat er op 8 september zoveel aandacht voor is.

In de ons omringende landen is het niet anders. Ook daar (Duitsland bijvoorbeeld, België) is het bewustzijn rondom laaggeletterdheid de afgelopen tien jaar sterk vergroot. Inmiddels blijkt uit onderzoek dat zowat iedereen het begrip laaggeletterdheid wel kent, hoewel er nog altijd veel misverstanden over bestaan. Zo circuleren er diverse, zeer verschillende cijfers over het functioneel analfabetisme op het internet, verwarren nogal wat mensen laaggeletterdheid met analfabetisme, zien velen het als een gehypet probleem, en is er nogal eens de neiging de beschuldigende vinger te steken naar het onderwijs.

Terwijl in Europa ‘de bewustzijnsindustrie’ op volle toeren draait, is het in andere delen van de wereld veel rustiger. In Azië, in Zuid-Amerika, in Afrika - daar waar men het eigenlijk het hardste nodig heeft; de problematiek is er aanzienlijk groter. Het is niet alleen laaggeletterdheid (op onvoldoende niveau kunnen lezen en schrijven) dat deze continenten teistert, maar vooral ook analfabetisme (helemaal niet kunnen lezen en schrijven)

Van alle continenten heerst in Afrika nog altijd het grootste analfabetisme. De eerste acht landen met de hoogste score liggen in dit continent. Niger staat aan de top met 85 procent aan analfabete bevolking. Nummer 8, Senegal, kent nog altijd 65 procent; twee derde van de bevolking kan daar niet lezen en schrijven.

In deze landen is er geen aandacht voor Wereldalfabetiseringsdag, zijn er geen ludieke campagnes, is er een machteloze of nonchalante overheid. Nemen we alle Afrikaanse landen bij elkaar, dan kan gemiddeld maar 40 procent van de bevolking lezen en schrijven.

Laten de Afrikaanse landen het massaal zitten? Niet echt. Het onderwijs neemt sterk toe in de meeste landen, In een land als Nigeria bijvoorbeeld zijn er duizenden basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs. Men heeft meer dan 20 universiteiten. Toch blijft ook daar het analfabetisme bestaan.

Niet dus dat er geen inspanningen zijn. Er zijn talloze alfabetiseringsprogramma's die lopen, maar vaak staken die weer door onvoldoende middelen. Immer dreigende politieke onrust en voortdurende machtswisselingen eisen hun tol.

Een land als Ghana met een redelijk stabiele regering steekt daar positief tegen af. Driekwart van de populatie (meer dan 32 miljoen mensen) kan daar lezen en schrijven. Een vierde niet. Dat zijn toch nog altijd 8 miljoen mensen, onder wie veel jongeren. Jongeren die niet naar school zijn geweest vanwege de factor armoede. Kinderen voor wie het leven uit één lange survivaltocht bestaat.

Wat betekent het om in zo'n land analfabeet te zijn? Wat zijn de kansen en mogelijkheden om naar school te gaan, hoe overleef je zonder die vaardigheden, wat doet dat analfabetisme voor het land zelf?

Ik ga het ervaren. Een kleine maand ga ik op onderzoek uit. Juist in deze maand september, om daar ook te zien hoe serieus de overheid het probleem neemt. Op Wereldalfabetiseringsdag zit deze columnist dus niet op zijn uitgeversstoel in Amsterdam, maar loopt hij rond in Accra om jongeren en volwassenen te interviewen over hun leven zonder het geschreven woord.

Ik houd u op de hoogte!